Haagvaarder 2 (hoofdartikel)
Beeklaan 303: een voormalige winkel van: de Gruyter ‘Kwaliteit voor alles’
Luxe en welstand, dat was de sfeer die behoorde bij de oudste kruidenierswinkels van de Gruyter met de diepblauw betegelde puien, de glanzend rood gelakte koffiemaalmachines, de blinkend koperen koffiebussen, de marmeren toonbanken en de fraaie tegel tableaus met landelijke en exotische taferelen. Ooit was de Gruyter het grootste filiaalbedrijf in kruidenierswaren in Nederland en is nog steeds legendarisch door zijn reclames ‘10 % korting’, ‘Kwaliteit voor alles’ en ‘Het snoepje van de Week’. In 1818 vestigde Petrus de Gruyter een grutterij annex handel in granen in Den Bosch. Twee kleinzonen van Petrus, Jacques en Lambert, bouwden aan het eind van de 19e eeuw een bescheiden bedrijf uit tot een omvangrijke filiaalbedrijf met eigen productieafdelingen. Met de winkels die het imago van luxe en kwaliteit meekregen, richtten zij zich op de welgestelde middenklasse. Een vondst en meteen een enorm succes was de korting van 10 % die bij contante betaling werd gegeven op inlevering van de kassabonnen. Een nog groter succes was de introductie van het Snoepje van de Week niet lang na de Tweede Wereldoorlog. In de loop van de jaren 50 veranderde de consumentenmarkt. Steeds meer klanten gaven er de voorkeur aan hun boodschappen te doen bij een winkel die een ruim assortiment aan verschillende merkartikelen had. Hoewel de directie uiteindelijk in 1965 besloot tot omschakeling naar de supermarktorganisatie waarin naast het eigen De Gruyter assortiment, ook ‘vreemde’ merkartikelen te krijgen waren, kon dit het bedrijf niet redden. In 1976 sloot de laatste winkel haar deuren.
In de regio Haaglanden zijn bijna alle winkels van De Gruyter gesloopt of later ingrijpend verbouwd. Slechts een winkel in Den Haag bevindt zich nog in geheel authentieke staat. Dat is de winkel aan Beeklaan 303, die tot het begin van 1994 door kruidenier D. van Gilst werd gedreven. Beeklaan 303 werd op 20 april 1918 geopend en was de zevende winkel van De Gruyter in Den Haag. De huisarchitect van het bedrijf Willen G. Welsing ontwierp in 1917 de voorgevel en het winkelinterieur in de toen modieuze Art Déco. De blauw betegelde winkelpui met de hoge etalagevensters, de fraai bewerkte mahonie kozijnen en winkeldeur zijn karakteristiek voor De Gruyter. In het fries boven de pui waren oorspronkelijk de letters P. de Gruyter Zn. te lezen.
In het winkelinterieur zijn behalve de tegeltableaus, ook de marmeren toonbank en de houten schappen voor de kruidenierswaren bewaard gebleven. De kleurige tableaus die gevat zijn in brede tegelranden met Art Déco-motieven, laten overwegend landelijke taferelen zien, afgewisseld met personificaties van de lente, de zomer, de welvaart en de oogst. De tegeltableaus van De Gruyter werden in diverse variaties geschilderd door schilders van de Koninklijke plateelbakkerij Zuid-Holland en de Porceleyne Fles te Delft. Vaak vormden Oud-Hollandse schilderijen de inspiratiebron. Van al die honderden tableaus zijn er nog maar enkele ter plaatse aanwezig. Dat gegeven maakt het interieur van Beeklaan 303 alleen maar zeldzamer en de moeite meer dan waard om alles in het werk te stellen om het interieur, nu de winkel alweer een tijdje leeg staat in afwachting van een nieuwe bestemming, te behouden.
drs. Botine Koopmans
Bronnen en literatuur:
- Architectuur historische documentatie van de afdeling Monumentenzorg, gemeente Den Haag.
- Interview met de heer D. van Gilst, 22 juli 1994.
- Kriele, P., De Gruyter’s Snoepje van de Week, Den Bosch 1992.
- Miellet, R., 100 jaar grootwinkelbedrijf in Nederland, Zwolle z.j., De Gruyter blz. 234-246.
- Museum van Langeveld, met daarin opgenomen het De Gruyter museum te Noordwijkerhout.